Stępa ze stęporem (2)

Numer inwentarzowy Czas powstania Wymiary w cm.
IPRM/ETN/187 XX w.
  • Wysokość: 84
  • Szerokość: 30 (góra)
  • Głębokość/długość: –

Opis

 

 

Stępa ręczna, złożona z dwóch części – kielichowatego pojemnika na ziarno i stępora do ubijania.

Pojemnik wyciosany jest z pnia drzewa o średnicy wylewu około 30 cm. Na zewnątrz – 2 obręcze metalowe (jedna na samym brzegu, druga w obwodzie). Wewnątrz niego znajduje się wyokrąglone wgłębienie.

Pojemnik posiada liczne i głębokie pęknięcia oraz 2 dziury w korpusie.

Podstawa pojemnika stępy jest stożkowata.

Stępor to walcowaty kawałek drewna o zaokrąglonych końcach, służący jako tłuczek. Długość stępora wynosi 115 cm.

Historia     obiektu

Stępa ofiarowana przez księdza kanonika Karola Serkisa.

Stępy, zwane również moździerzami kaszarskimi, używane były powszechnie w wielu domach jeszcze w okresie międzywojennym. Za ich pomocą obłuskiwano i kruszono ziarno zbóż na kaszę, między innymi kaszę jaglaną lub pęcak. Stępy były wykorzystywane również do otłukiwania, czyli śrutowania ziarna, rzadziej do tłuczenia ziarna na grubą mąkę (bardzo rzadko), a nawet tłoczenia oleju z siemienia lnianego.

Składa się z wysokiego, wąskiego naczynia wydrążonego w kamieniu lub drewnie (rodzaj moździerza) i drewnianego ubijaka zwanego stęporem. Często dolna, robocza powierzchnia stępora nabijana była metalowymi ćwiekami.

Najpopularniejsze były drewniane stępy w kształcie wysokiego, wąskiego naczynia, które obsługiwano w postawie stojącej.

Były również stępy ręczne przysiadkowe, z jednego kawałka drewna, w których zarówno wydrążano samą stępę, jak i siedzisko wsparte dwiema wprawionymi nogami (do pracy siadało się okrakiem, oburącz dzierżąc stępor). Jako stępor, czyli ubijak, służył w tym wypadku podłużny, ciężki kamień, chociaż częściej używano stęporów drewnianych, które czasem były nabijane metalowymi ćwiekami.

Przez udoskonalenie stępy zaopatrzonej w młotkowaty stępor powstała stępa nożna:

stepa

Praca z wykorzystaniem stępy wymagała sporego wysiłku nie tylko ze względu na znaczną wagę stępora, ale i czasochłonność zajęcia. Warto wiedzieć, że „obsługą” stęp zajmowały się przede wszystkim kobiety, jednak na Kaszubach, gdzie były w użyciu stępory młotkowate, zajmowali się tym także (czy też wyłącznie) mężczyźni.

Stępy ręczne przysiadkowe występowały tylko na terenie Polski, gdzie ewoluowały na obszarach Małopolski Zachodniej i Śląska.

Źródło: „Kultura ludowa Słowian” Kazimierz Moszyński, cz. I, 1929 r.

Stan zachowania:

średni

Opis dźwiękowy:

brak

Licencja:

ccLicencja CC BY 3.0 Polska